หนังสือทำมือ
หนังสือเล่มเดียวในโลก
[ของฝากจากใจ ศน.อ้วน : ตอนหนึ่ง]
หนังสือทำมือคืออะไร..
หนังสือทำมือ..หนังสือมือทำ ..หนังสือทำด้วยมือ คือชื่อที่มีความหมายเดียวกัน
คือ..หนังสือที่ทำด้วยมือของผู้จัดทำล้วนๆ
อาจเป็น หนังสือเล่มเดียวในโลก หมายถึง ทำเป็นครั้งแรกและครั้งเดียวเท่านั้น
เป็น..หนังสือทำด้วยมือหน้าเดียว
เป็น..หนังสือทำด้วยมือหลายหน้า
เป็น..หนังสือทำด้วยมือที่รวมเป็นรูปเล่ม
เป็น..หนังสือภาพสามมิติหน้าเดียว
เป็น..หนังสือภาพสามมิติหลายหน้า
ฯลฯ
ใครคือผู้จัดทำหนังสือทำมือ
· ผู้ที่สนใจอยากทำ(ใครก็ได้ค่ะ)
· ครู
· นักเรียน
อุปกรณ์ที่ใช้ในการทำ “หนังสือทำมือ” ง่ายๆ
· กระดาษธรรมดาๆ ขนาดใดก็ได้ เล็ก กลาง ใหญ่
· ชนิดของกระดาษ ตั้งแต่ขาวๆ ธรรมดาๆ กระดาษพิมพ์งานทั่วไป
จนถึงกระดาษหลากสี
หลากสไตล์ ที่ผู้จัดทำพิจารณาแล้วว่าสวย เหมาะ
· ดินสอ ปากกา สี กรรไกร กาว คัทเตอร์ ไม้บรรทัด ฯ
· อุปกรณ์ตกแต่งอื่นๆ (ขึ้นอยู่กับ Concept ของผู้จัดทำ)
เช่น ดอกไม้ ใบหญ้าแห้ง เชือก ฯ
เนื้อหาของหนังสือทำมือ
· ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ของผู้จัดทำว่าต้องการทำหนังสือทำมือเรื่องอะไร
ทำให้ใครอ่าน
· กำหนดวัตถุประสงค์เดียวในหนังสือเล่มนี้ อาทิ
J อวยพรแก่ผู้รับหนังสือเนื่องในโอกาสต่างๆ
J เขียนสั้นๆ ย่อๆ เกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง
(สารคดี)
J นำเสนอสำนวนไทย ๑ สำนวน
J นำเสนอสุภาษิตไทย ๑ สุภาษิต
J นำเสนอปริศนาคำทาย ๑ ปริศนา
J นำเสนอนิทาน ๑ เรื่อง
J นำเสนอพยัญชนะไทย ๑ ตัว (สระ, วรรณยุกต์)
J นำเสนอความรู้ ๑ เรื่อง
J นำเสนอเพลง ๑ เพลง
….ฯลฯ....
ข้อฝากสำหรับคุณครูที่สนใจจะทำหนังสือทำมือ
· ความยากง่ายของเนื้อหา ควรคำนึงถึงวัย
และพัฒนาการของผู้อ่านเป็นหลัก
· ความยาวของเนื้อหา เช่นเดียวกัน
· ความน่าสนใจของหน้าหนังสือ เช่น ภาพที่ตกแต่งประกอบเรื่อง อาจเป็นภาพวาด ภาพที่ ตัดจากหนังสือ แผ่นพับ แผ่นปลิว หรือวารสาร
นิตยสารต่างๆ ควรชัดเจน สวยงามสื่อความหมายได้ตรงกับเนื้อหา
· สัดส่วนของเนื้อหากับภาพประกอบ ควรเหมาะสมกับวัย วุฒิภาวะของผู้อ่าน อาทิ
J หากเป็นเด็กเล็กๆ
ภาพควรใช้พื้นที่มากกว่าเนื้อหา เช่น ๗๐:๓๐ , ๖๐:๔๐
J หากเป็นเด็กอายุประมาณ
๘-๑๐ ปี สัดส่วนของภาพกับเนื้อหาก็ ๕๐ : ๕๐
J หากโตขึ้นมาอีกนิดหนึ่ง
อายุประมาณ ๑๑-๑๓ ปี สัดส่วนของภาพก็จะลดขนาดลง เนื้อหาก็เพิ่มมากขึ้น เช่น ๔๐:๖๐ หรือ ๓๐:๗๐
J หากเป็นเด็กเริ่มสู่วัยรุ่น
อายุตั้งแต่ ๑๔ ปีขึ้นไป ขนาดของภาพก็อาจลดลงเหลือ ๒๐:๘๐ หรือ
บางเนื้อหาอาจไม่ต้องมีภาพก็ได้ เป็นต้น
· รูปทรง หรือ รูปลักษณ์ของรูปเล่ม ผู้จัดทำสามารถทำได้ตามชอบ
อาจเป็นรูปหนังสือธรรมดา หรือ มีรูปทรงแปลกๆ
เพื่อให้ต้องตาต้องใจผู้อ่าน
· ความประณีต เรียบร้อย งดงาม และ ความมั่นคงของรูปเล่ม
เป็นสิ่งที่ผู้จัดทำต้องไม่ลืมด้วย
ใครคือผู้จัดทำหนังสือทำมือ
· ผู้ที่สนใจอยากทำ(ใครก็ได้ค่ะ)
· ครู
· นักเรียน
ไม่ยากเลยใช่ไหมคะ..น่าสนใจด้วย
ลองมาดูคุณครูภาษาไทยแม่ฮ่องสอนทำ “หนังสือทำมือ” กันนะคะ
...เพียงคืนเดียวก็ทำได้…
คุณครูหลายท่านตั้งอกตั้งใจทำโดยใช้เวลาทั้งคืน
บางท่านบอกว่าทำครึ่งชั่วโมง
บางท่านบอกว่าทำไม่ทัน แต่มีของเดิมอยู่แล้วจึงเอามาแบ่งปันเล่าสู่กันฟัง
เป็นการแสดงถึงความสามารถของการเป็น “ครู” ได้อย่างน่าประทับใจ
ครูของศิษย์..ครูเพื่อศิษย์โดยแท้
เป็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ด้วยความเป็นกัลยาณมิตรที่แสนน่ารัก
คุณครูหมายเลข ๑ เป็นหนังสือนิทาน ๖ ช่อง ทำด้วยกระดาษ A ๔ ธรรมดาสัดส่วนของภาพกับข้อความประมาณ ๖๐: ๔๐ ในแต่ละหน้าภาพสวย สื่อความได้ตรงกับเนื้อหา ภาพขยาย (๙) และข้างล่างค่ะ ..ปรบมือให้ค่ะ..สวยๆ
คุณครูหมายเลข ๒ เป็นหนังสือสำนวนไทย ทำด้วยกระดาษ A ๔ พับ ๔ หน้าแรกเป็นสำนวนไทย หน้าที่ ๒ เป็นความหมาย หน้า ๓-๔ เป็นตัวอย่างของการการใช้สำนวนไทย และรายละเอียดอื่นประกอบ ..น่ารักมากค่ะ.. มีภาพประกอบที่สื่อถึงสำนวนไทยด้วย
คุณครูหมายเลข ๓ เป็นหนังสือนิทานสำหรับเด็กที่มีหลายหน้า รูปทรงของหนังสือเป็นรูปสัตว์ นำเสนอเนื้อหาด้วยการเขียนด้วยลายมือของคุณครู พร้อมวาดรูปประกอบ(เสียดายที่ไม่ได้บันทึกภาพไว้ชัดๆ เพราะมัวแต่ฟังคำอธิบายของผู้จัดทำ)..สวยงามน่าสนใจค่ะ..
คุณครูหมายเลข ๔ หนูนา..ทำหนังสือภาพพยัญชนะไทย เขียนด้วยกลอนสี่(ใช่นะคะ หนูนา)ที่นำเสนอเป็นตัว ก ไก่ ภาพประกอบเป็นภาพ ๓ มิติ เป็นประตูบ้านของไก่น้อย..น่ารักมากๆ ค่ะ คุณครูหนูนาตั้งใจจะทำครบ ๔๔ ตัว สำหรับลูกสาวตัวเล็กจ้อยด้วย เหมาะสำหรับเด็กอนุบาลและเด็กชั้น ป.๑ ทั้งเด็กพื้นราบและเด็กชาวเขา
คุณครูหมายเลข ๕, ๖, ๑๐ เป็นหนังสือภาพสำหรับเด็ก เช่นเดียวกัน ต่างกันที่เนื้อหา บ้างเป็นนิทาน บ้างเป็นความรู้ เช่น เรื่องตัวละครในวรรณคดีไทย บ้างเป็นบทความจากวารสารต่างๆ ตัดมาปะเพื่อให้เด็กฝึกการอ่านวิเคราะห์ ..ยอดเยี่ยมทุกท่านค่ะ..
คุณครูหมายเลข ๗ เป็นหนังสือสามมิติหน้าเดียว หรือเรียก pop up ของหนุ่มหล่อเสื้อเหลือง ซึ่งอธิบายว่าเป็นสื่อที่ทำคืนเดียว เนื้อหานำเสนอเพลง ตาแก่ขี้เมา เป็นเพลงเพื่อชีวิตของแอ๊ดคาราบาว ทำด้วยกระดาษวาดขนาดสมุดเล่มใหญ่ ๑ แผ่น พับครึ่ง มีภาพตาแก่ขี้เมาผมยาวเป็นตัวการ์ตูนประกอบ เมื่อคลี่หนังสือออกก็จะเห็นตาแก่ขี้เมาลุกขึ้นยืน ครึ่งกระดาษด้านบน นำเสนอเนื้อเพลง ครึ่งกระดาษด้านล่างเป็นข้อคำถามเพื่อฝึกคิดวิเคราะห์ ระดับมัธยม สุดยอดๆค่ะ..เหมาะมาก รับรองได้ใจเด็กมากเลยทีเดียว
คุณครูหมายเลข ๘ เป็นหนังสือสามมิติหน้าเดียวเช่นกัน สวยงามมากเช่นกัน ภาพมีขนาดใหญ่ เนื้อหาเป็นเรื่อง สุภาษิตไทย (ภาพขยาย หมายเลข ๑๑)
และมีคุณครูอีกหลายท่านที่มีความพยายามที่จะทำหนังสือทำมือ แต่ยังไม่สำเร็จเนื่องจากข้อจำกัดเรื่องเวลา ผู้เขียนชื่นชมและประทับใจมาก พร้อมกับได้ฝากแนวทางเพิ่มเติมสำหรับคุณครูที่สนใจที่จะทำ“หนังสือทำมือ”ทุกรูปแบบ
ฝากคุณครูที่รักทุกท่านอีกนิดค่ะ ..
*การเขียนนิทานด้วยลายมือ ควรถูกต้องตามอักขรวิธี
*ลายมือควรสวยงาม อ่านง่าย เพื่อการเป็นแบบอย่างที่ดีสำหรับนักเรียน
*การใช้เครื่องหมายวรรคตอน การวางสระ วรรณยุกต์ ควรตรวจสอบให้ละเอียดลออ
*หนังสือทำมือเป็นสื่ออย่างง่าย..ง่ายที่สุด..สำหรับให้นักเรียนได้ใช้ในการอ่าน
*ประหยัดวัสดุอุปกรณ์ (แก้ปัญหาเรื่องงบประมาณของโรงเรียนที่มีน้อย)
*คุณครูสามารถสร้างหนังสือทำมือเป็นตัวอย่างแก่นักเรียน แล้วให้นักเรียนสร้างเอง
*หากมีนักเรียน ๒๐ คน คุณครูก็จะได้ “หนังสือทำมือ” หรือ “หนังสือเล่มเล็ก” ไว้เป็นสื่อประกอบการอ่าน ที่แสนน่ารัก รวม ๒๐ เล่ม (ต่อหนึ่งครั้ง)
*เพื่อให้งานมีคุณภาพ ..หนังสือทำมือเล่มแรกของนักเรียนอาจยังไม่ถูกต้อง ในเรื่อง
-ภาพประกอบยังไม่สื่อ เช่น วาดเสือ แต่ดูเหมือนแมว
-บางเรื่องที่นำเสนอเป็นบทร้อยกรองอาจยังไม่ถูกต้องตาฉันทลักษณ์เป็นต้น
*คุณครูสามารถเป็นบรรณาธิการกิจสำหรับนักเรียนด้วย ..อาจมีการแก้ไขมากกว่าหนึ่งครั้ง สำหรับนักเรียนบางคน หรือมากกว่านั้น แต่ท้ายที่สุดก็จะได้ผลงานที่ดี
*ย้ำๆนะคะ..ก่อนจะเป็นหนังสือใช้สำหรับอ่าน หรือประกอบการสอน ควรมีการตรวจสอบหลายๆครั้ง โดยคุณครู..และโดยการมีส่วนร่วมของนักเรียนในการแสดงความคิดเห็น ก่อนที่จะคัดเลือกไว้ในห้องสมุดต่อไป
*ความบรรเจิดสวยงามที่บังเกิดขึ้น สำหรับเด็กที่ได้ทำหนังสือทำมือด้วยตัวเอง..
นั่นคือ“ความภาคภูมิใจ” และ “ความสุขที่ยิ่งใหญ่”
สิ่งต่อไปคือ “นิสัยรักการอ่าน”
..เพียงกระดาษแผ่นเดียว+ความคิดสร้างสรรค์+จินตนาการ..
ทำด้วย Head Hand Heart
คุณครูก็มีสื่อการสอนแล้ว
นักเรียนก็มีหนังสือเล่มเล็กๆไว้อ่าน
ห้องสมุดโรงเรียนมีหนังสือที่นักเรียนเขียนเอง..เป็นผู้ประพันธ์
ปัญหาการขาดหนังสือสำหรับโรงเรียนไกลกันดารก็จะลดลง
ครูเขียน..นักเรียนอ่าน
พี่ทำ..น้องอ่าน
กิ๊บเก๋ยูเรก้า..จริงไหมคะ
รายละเอียดของการจัดทำหนังสือทำมือทั้งหมดนี้
ผู้เขียนเขียนจากประสบการณ์ในการนิเทศการเรียนการสอน
ดังนั้นหากท่านผู้รู้ที่มีประสบการณ์เห็นว่ารายละเอียดใดยังไม่ถูกต้อง
กรุณาแลกเปลี่ยนและบอกกล่าวได้นะคะ
ยินดีรับฟังและแก้ไขค่ะ
ด้วยใจจริงค่ะ
ศน.อ้วน
********************************************
